Tagarchief: Tabel

Formules, Namen, Eigen functies

Excel, VBA (Visual Basic for Applications), ,
Voorbeeldbestand: FormulesMac.xlsmDownload

De grote kracht van Excel (en ieder ander spreadsheet-programma) is dat je gebruik kunt maken van allerlei formules. Of het nu berekeningen zijn of logische constructies (bijvoorbeeld met behulp van de ALS-functie) of combinaties hiervan: ieder spreadsheet wordt met formules ‘aan elkaar geknoopt’.

Bij de opbouw van formules is het zeer aan te raden om Namen te gebruiken in plaats van cel-verwijzingen als C4 of bereik-aanduidingen als F5:F20. De leesbaarheid van formules gaat daarmee met sprongen vooruit.

In dit artikel daarom (nogmaals) aandacht voor het maken en gebruik van Namen. Ook het opslaan van formules in een Naam komt aan bod. Maar ik zal ook laten zien dat het gebruik van Eigen functies (met behulp van VBA) veel flexibeler is.

Namen definieren

Een naam vastleggen in Excel kan op diverse manieren:

  1. de eerste is een rechtstreekse handmatige invoer (zie tabblad VB1 in het Voorbeeldbestand): selecteer een cel (in dit voorbeeld C2), klik in het Naamvak, links van de Formulebalk, en tik de gewenste naam in (hier dus Korting1) en druk op Enter.
    LET OP een naam mag geen spaties bevatten en geen celverwijzing voorstellen zoals A1 of EXP10. Het is ook af te raden om bestaande functienamen in te voeren (zoals Som); dit is voor Excel geen echt probleem maar voor de gebruiker van het spreadsheet kan het zeer verwarrend zijn.
    NB1 gebruikelijk is om op de plaats waar je een spatie zou willen zetten het _-teken te plaatsen (de underscore; bijvoorbeeld Korting_1) of het tweede gedeelte met een hoofdletter te laten beginnen (bijvoorbeeld KortPerc).
    NB2 worden er meerdere cellen tegelijkertijd geselecteerd, dan krijgt het totale bereik de ingevoerde naam; de afzonderlijke cellen hebben dan geen naam.
  2. plaats een omschrijving links of boven de cel die een naam moet krijgen.
    Selecteer de omschrijving en de betreffende cel (in het voorbeeld B2:C2) en kies in de menutab Formules in het blok Gedefinieerde namen de optie Maken obv selectie.
    In het pop-up venster heeft Excel in dit geval al ‘gezien’ dat er links van de cel een omschrijving staat; deze zal als naam voor cel C2 worden gebruikt.
    NB1 als er spaties staan in de omschrijving dan vervangt Excel deze automatisch door een underscore.
    NB2 stelt de omschrijving een celverwijzing voor dan plaatst Excel een underscore achter de naam (Rij1 wordt dan Rij1_) .
    NB3 zijn er naast de omschrijving meerdere cellen geselecteerd dan krijgt het totale bereik van die cellen de tekst van de omschrijving als naam.
  3. selecteer de cel (of cellen) die een naam moet krijgen en kies in de menutab Formules in het blok Gedefinieerde namen de optie Naam definiëren.
    Voer een naam en eventueel een opmerking in. Controleer of de verwijzing klopt.
    Het Bereik voor een naam staat standaard op Werkmap; de naam kan overal gebruikt worden. In dit geval is deze korting alleen maar geldig op het tabblad Vb1, dus moet het bereik daaraan aangepast worden.
    NB klik je op het ‘vinkje’ achter het Naamvak, dan zie je alle namen die voor dit tabblad geldig zijn (inclusief de namen die voor de hele werkmap gelden).
  4. kies in de menutab Formules in het blok Gedefinieerde namen de optie Namen beheren en klik op de button Nieuw

NB wanneer op een van deze manieren een naam wordt ingevoerd zal Excel de verwijzing standaard ´absoluut´ maken; zie de $-tekens.

Namen beheren

Wil je kijken welke namen er in het Excel-bestand worden gebruikt en/of deze aanpassen kies dan in de menutab Formules in het blok Gedefinieerde namen de optie Namen beheren.

Hier is het mogelijk om een nieuwe naam toe te voegen of een bestaande te verwijderen.
Ook kan een naam bewerkt worden.

LET OP Bij bewerken kunnen de naam, opmerkingen en verwijzing aangepast worden, dus NIET het bereik. Wil je deze wijzigen dan moet je een nieuwe naam toevoegen met een ander bereik en de andere verwijderen.

Gebruik van Namen 1

In het tabblad Vb1 van het Voorbeeldbestand zijn netto-bedragen berekend met behulp van een zelf-gedefinieerde naam. In cel D7 staat de formule =C7*(1-Korting1).
Wanneer deze naar beneden gekopieerd wordt, wijzigt C7 automatisch in C8 etcetera. De korting is via de naam absoluut gedefinieerd en verwijst dus ook bij het kopiëren altijd naar cel C2.

Bij het invoeren van de formule laat Excel bij het intikken van de letters ko alle mogelijkheden zien, die voor dit tabblad gelden. De opties met ƒx zijn functies binnen Excel (standaard of eigen functies, zie hierna), de andere zijn namen.
Dubbelklik op de gewenste functie of naam of selecteer deze met de cursor en druk dan op de tab-toets.

Gebruik van Namen 2

Bij het definiëren van namen hoeft u zich niet te beperken tot cel-verwijzingen. Het is ook mogelijk om formules op te nemen.

Voor het tabblad Vb2 in het Voorbeeldbestand is voor de naam Kort2a als verwijzing de formule =1-Vb2!$C$2 ingevoerd. Dat houdt in dat de berekening van het netto-bedrag er dan iets anders kan uitzien:
het oorspronkelijke bedrag wordt vermenigvuldigd met Kort2a. Het mag duidelijk zijn dat vooral bij uitgebreide/complexe formules hierdoor het spreadsheet overzichtelijker blijft.

In kolom E staat een vergelijkbare formule, maar daar wordt gebruik gemaakt van Kort2b, die gedefinieerd is als =1-‘Vb2’!Korting2

LET OP wanneer binnen zo’n formule gebruik wordt gemaakt van een naam, die niet voor de hele werkmap geldig is, dan moet deze naam voorafgegaan worden door de naam van het tabblad, gevolgd door een !-teken. De aanhalingstekens zijn eigenlijk alleen maar nodig als de naam van het tabblad spaties bevat.

Gebruik van Namen 3

In het vorige voorbeeld is het kortingspercentage via een Naam omgezet in een kortingsfactor. Maar ook het netto-bedrag kan via zo’n constructie worden bepaald; zie het tabblad Vb3 in het Voorbeeldbestand.
Netto3a is gedefinieerd als
=’Vb3′!C7*(1-‘Vb3!Korting3)

LET OP C7 is relatief (zonder $-tekens) gedefinieerd. En dit geredeneerd vanuit cel D7. Dit betekent dat dezelfde naam Netto3a vanuit cel D8 verwijst naar cel C8. Selecteer maar eens een cel ergens in kolom D en kies dan Namen beheren. Of kies de optie Broncellen aanwijzen in het blok Formules controleren.

Maar wanneer we de naam Netto3a in een andere kolom plaatsen gaat het mis. Zie cel H21 in het tabblad Vb3. De naam Netto3a hanteert nu als bron de cellen uit kolom G.

Met de formule in Netto3b is dit opgelost: =’Vb3′!$C7*(1-!Korting3)
Dus de kolom is absoluut (altijd C), maar de rij relatief; zie cel H23.

NB de exacte locatie van de cel met de naam Korting3 is weggelaten; alleen het !-teken is voldoende. Een nadeel hiervan is dat Broncellen aanwijzen dan niet meer volledig is. In het Voorbeeldbestand is wel de naam van het tabblad opgenomen omdat Mac-gebruikers anders in de problemen komen.

In het tabblad Vb3 van het Voorbeeldbestand is nog een derde naam (Netto3c) opgenomen met als formule =’Vb3′!$C7:$C40*(1-!Korting3)

De werking is hetzelfde maar het voordeel is dat je nu het totaal van de netto-bedragen kunt bepalen met de formule =SOM(Netto3c). Deze formule moet wel ergens in rij 7 staan; zie het resultaat in de cellen H7 en H8.

LET OP Excel weet niet dat de inhoud van zo’n naam een formule is en zal het resultaat niet automatisch herbereken (bijvoorbeeld bij het wijzigen van het kortingspercentage). Daarom is de SOM nog aangevuld met +0*NU(); aangezien NU ieder moment van waarde verandert zal Excel de totale formule bij iedere wijziging van het spreadsheet wel opnieuw berekenen.

Gebruik van Namen 4

Wanneer gebruik wordt gemaakt van Excel-tabellen (en zoals we allemaal weten heeft dat grote voordelen) dan moet goed opgelet worden bij het definiëren van Namen.

In het tabblad Vb4 van het Voorbeeldbestand bestaat het systeem uit de tabel tblNetto. Binnen dat tabblad is de naam Netto4a gedefinieerd als =tblNetto[Bedrag]*(1-!Korting4)

De opzet van de formule is vergelijkbaar met de naam Netto3c. De werking is nu echter anders: in iedere rij komt nu hetzelfde resultaat, namelijk het nettobedrag dat hoort bij de eerste regel. De SOM-formule werkt wel goed en is nu onafhankelijk van de plaats.

Voor de juiste berekening in de tabel hebben we een andere naam nodig:
=’Vb4′!$C7*(1-!Korting4) of =tblNetto[@Bedrag]*(1-!Korting4)

NB de @ zorgt er voor dat met het bedrag in de betreffende regel wordt gerekend.

Eigen functie

Zoals hiervoor duidelijk mag zijn geworden kleven er aan het gebruik van formules in Namen wel nogal wat problemen of laten we zeggen aandachtspunten.
Wel is een voordeel van die systematiek dat beginnende gebruikers niet zomaar formules kunnen aanpassen.

Met een klein beetje VBA lossen we voorgaande aandachtspunten dat snel en vakkundig op:

  1. druk op Alt-F11 of kies de optie Visual Basic in het blok Programmacode van de menutab Ontwikkelaars
  2. zoek het betreffende project (in dit geval Formules.xlsm) en klik daarop
  3. als er nog geen Modules zijn, kies dan eerst Invoegen/Module
  4. dubbelklik op een module en plaats daar de volgende functie-definitie
    Function BerekenNetto(Bedr, KortPerc)
          BerekenNetto = Bedr * (1 – KortPerc)
    End Function
    De eigen functie BerekenNetto kent 2 parameters: een bedrag en een kortingspercentage. Het resultaat van de gewenste berekening wordt aan de functienaam gekoppeld.

In het tabblad Vb5 van het Voorbeeldbestand wordt deze eigen functie gebruikt. Omdat we binnen een Excel-tabel werken kunnen we weer naar de Bedrag-kolom wijzen (denk aan de @).

Maar de formule kan ook ergens anders in het tabblad staan, en wordt dan iets als =BerekenNetto(C7;Korting5)

Overzicht Namen

Zeker als er veel namen gebruikt worden in een Excel-systeem is het belangrijk om het systeem goed te documenteren.
Eén van de onderdelen van de documentatie moet een goede beschrijving van de verschillende Namen zijn (zie het tabblad Docu in het Voorbeeldbestand).

Gelukkig kunnen we een groot gedeelte automatisch laten genereren:

  1. selecteer een tabblad met één of meer geldige namen
  2. selecteer ergens een lege cel; zorg dat rechts en daaronder genoeg lege cellen zijn
  3. kies in de menutab Formules in het blok Gedefinieerde namen de optie Gebruiken in formule; in het vervolgscherm kiest u Namen plakken
  4. wanneer u dan op Lijst plakken klikt, wordt er een overzicht in het tabblad geplaatst
  5. kopieer de gegevens naar een documentatie-tabblad
  6. herhaal alle stappen voor ieder tabblad

NB alle namen die geldig zijn voor de hele werkmap komen dan meerdere keren voor; dus is er nog wat schoning vereist.

 

Samengestelde interest

Excel, ,
Voorbeeldbestand: Rente.xlsxDownload

Samengestelde interest of rente op rente: een onderwerp, dat regelmatig weer vragen oproept. Zijn daar in Excel nu wel of niet functies voor?

De aanleiding om hier over te schrijven was de volgende vraag:

“Volgens Microsoft-informatie bestaat er geen functie voor samengestelde interest in Excel.
Vroeger, al weer 50 jaar geleden, heb ik op de middelbare school nog financiële rekenkunde gekregen.
Daarbij gebruikte je de diverse rentetabellen met de diverse percentages om een bepaald bedrag uit te kunnen rekenen. Dat waren de kleine en grote A- en S-tabellen, als ik het mij nog goed herinner.”

In dit artikel zal ik laten zien, dat Microsoft zichzelf iets tekort doet. Het hangt van de situatie af. Maar zo gauw het wat ingewikkelder wordt, zul je toch zelf een systeem in Excel moeten bouwen, een soort (complexe) rentetabellen.

Rente op rente, variant 1a

Voor samengestelde interest zijn allerlei varianten denkbaar.
De meest eenvoudige is de situatie, dat u een bedrag op een spaarrekening zet waar jaarlijks een rente wordt bijgeschreven (ja, dat bestaat nog!). U laat na het eerste jaar alles op de rekening staan en krijgt in het tweede jaar dus ook rente vergoed over de rente van het eerste jaar (vandaar de naam Rente op rente).

Nou dit is zo simpel, dat we daar ook eigenlijk geen functie voor nodig hebben.
Op het einde van het eerste jaar wordt er rente bijgeschreven; uw tegoed is dan Bedrag * (1 + Rente%).
Op het einde van het tweede jaar wordt dit resultaat weer vermenigvuldigd met (1 + Rente%). Het mag duidelijk zijn, dat op het einde van de looptijd de Toekomstige Waarde gelijk is aan het gestorte Bedrag maal (1 + Rente%) tot de macht Looptijd.

In het Voorbeeldbestand in het tabblad TW1 staat deze berekening van de Toekomstige Waarde in cel C8:
=Bedrag*(1+Rente)^Looptijd

In de formule staan geen celverwijzingen; de betreffende cellen C4 t/m C6 hebben een naam gekregen waardoor formules die daar naar verwijzen veel beter leesbaar zijn.

NB1 de eenvoudigste manier om een cel een naam te geven is door deze cel te selecteren en dan in het naamvak linksboven de gewenste naam in te tikken.

NB2 cellen met een groene achtergrond zijn invoer-cellen.

NB3 de vraag bovenaan het tabblad is dynamisch; in cel B1 staat de formule
=”Wat is “&Bedrag&” euro over “&Looptijd&” jaar waard bij “&TEKST(Rente;”0,0%”)&” rente?”
M.b.v. het &-teken worden teksten tussen aanhalingstekens samengevoegd met namen van cellen. Om te zorgen dat Rente een mooie opmaak krijgt is gebruik gemaakt van de functie TEKST.

NB4 misschien wat verwarrend: in dit geval wordt het woord Rente gebruikt waar een rentepercentage wordt bedoeld.

Rente op rente, variant 1b

Maar de berekening kan ook met de standaard Excel-functie TW uitgevoerd worden. De benodigde formule staat in cel C9 van het tabblad TW1 van het Voorbeeldbestand:
=TW(Rente;Looptijd;0;-Bedrag)

Zoals u ziet kent deze functie 4 parameters; de betekenis van de eerste 2 moge duidelijk zijn. Met de derde parameter kunt u aangeven of er nog vaste periodieke betalingen plaats vinden (in dit voorbeeld niet; hier komen we later nog op terug). De vierde parameter geeft aan wat de Huidige Waarde is; in dit voorbeeld ‘geven’ we  dit bedrag aan de bank, vandaar het minteken.

LET OP1 als het minteken wordt weggelaten wordt het resultaat van de formule negatief.

LET OP2 als na het invoeren van de TW-functie op Enter wordt gedrukt, zal Excel het resultaat van de formule weergeven. Maar dat niet alleen: ook wordt de opmaak van de cel gewijzigd in Valuta.

Rente op rente, variant 1c

In de vorige voorbeelden is gewerkt met een jaarlijkse bijschrijving van de rente. In het tabblad TW2 van het Voorbeeldbestand kunt u zien wat het effect is van de verrekening van een maandrente (jaarrente gedeeld door 12). Afhankelijk van de keuze in cel C6 (J of M is mogelijk) wordt de JrMndFactor in cel C7 gelijk aan 1 of 12.

NB als er met maandrente wordt gerekend moet de looptijd niet in jaren maar in maanden worden uitgedrukt.

Rente op rente, variant 2

Maar wat als er niet één storting plaats vindt, maar ieder jaar (aan het begin) een overboeking plaats vindt?
Over het eerste bedrag wordt het aantal keren, dat de Looptijd is, rente uitgekeerd; over de tweede storting 1 keer minder etc. Met behulp van een wiskundige afleiding kan ook hier de TW uitgedrukt worden in een formule.

NB voor de liefhebbers: TW = Bedrag*(1+r)^n + Bedrag*(1+r)^n-1 + .. + Bedrag*(1+r).
Vermenigvuldig deze vergelijking met (1+r) en trek ze van elkaar af. Allerlei termen vallen dan tegen elkaar weg. Nog wat reshuffelen en klaar is Kees.

In het Voorbeeldbestand is deze formule in cel C8 van het tabblad TW3 opgenomen.

Maar ook hier kunnen we de standaard Excel-functie TW gebruiken; zie cel C9 in het tabblad TW3:
=TW(Rente;Looptijd;-Bedrag;0;1)

Omdat het hier periodieke betalingen/stortingen betreft, wordt het bedrag in de derde parameter geplaatst (met een min-teken). De vierde parameter (de huidige of startwaarde) is in dit geval 0.

NB de functie TW kent een optionele vijfde parameter (Type). Als deze 1 is dan betreft het een storting aan het begin van iedere periode (prenumerando); wordt hier 0 ingevuld of wordt deze weggelaten dan stelt het een storting op het einde van de periodes weer (postnumerando).

Bij alle bovenstaande methodes is het nadeel, dat er telkens slechts het resultaat na één looptijd zichtbaar is.

In dit soort situaties is het vaak veel prettiger om een overzicht/systeem op te zetten, waar het verloop in de tijd zichtbaar is.

Op het tabblad TW3 in het Voorbeeldbestand staat zo’n systeem:

  1. het startbedrag van het eerste jaar is het stortingsbedrag uit cel C4: =Bedrag
  2. in de kolom daarnaast wordt de rente over jaar 1 berekend: =[@StartBedr]*Rente
    dus het startbedrag uit dezelfde regel (vandaar de @) maal de rente uit cel C5
  3. in de volgende kolom staat het resultaat op het einde van het jaar: =[@StartBedr]+[@Rente]
  4. het startbedrag voor jaar 2 wordt dan het eindresultaat van jaar 1 plus de nieuwe storting: =H5+Bedrag
  5. aangezien we alles in de vorm van een Excel-tabel hebben gezet, worden de formules in de rente- en eind-kolom automatisch ingevuld
  6. de formule uit punt 4 kan naar beneden gekopieerd worden

Bij wijziging van het stortingsbedrag en/of rente-percentage zien we nu in één oogopslag wat de consequentie daarvan is in de loop van de tijd.

Rente op rente, variant 3a

Maar wat als de stortingen en/of het rentepercentage nu niet meer constant zijn in de loop van de tijd?

In het tabblad TW4 van het Voorbeeldbestand is het systeem uit het tabblad TW3 iets aangepast: er zijn kolommen voor het stortingsbedrag en het rentepercentage bij gekomen.

NB in deze 2 nieuwe kolommen staan alleen in de eerste rij ‘harde’ waarden (namelijk 100, respectievelijk 3%); daaronder staan altijd verwijzingen naar de regel daarboven. Een wijziging in één van de jaren wordt dan automatisch naar de toekomst doorgevoerd.

Rente op rente, variant 3b

Op het tabblad TW4 staat nog een tweede systeem.
We weten natuurlijk niet exact welk bedrag we in de toekomst kunnen sparen en wat de rente zal zijn. Maar we kunnen wel schattingen maken: ieder jaar denken we 10% meer te kunnen sparen (in het voorbeeld staat deze schatting nog op 0%) en we verwachten (hopen?), dat de rente ieder jaar 2% zal stijgen (relatief dus, geen harde 2%. In dat geval hadden we gezegd, dat het percentage met 2 procent-punt zou stijgen).

Welke van bovenstaande varianten de voorkeur heeft, is natuurlijk afhankelijk van uw eigen wensen. Betreft het slechts een eenmalige berekening of is er veel flexibiliteit en inzicht gewenst etcetera.

 

Grafische analyse in Excel

Excel, , , ,
Voorbeeldbestand: AEX.xlsxDownload

Onlangs kwam ik op de website www.exceluser.com enkele nuttige artikelen tegen: 3 Simple Tricks to Improve Analytical Charting in Excel, 3 More Simple Tricks to Improve Excel Charts for Business, Introducing the Power of Year-Over-Year Performance Charts in Excel en What Inflation? How Excel Charts Can Help You Avoid ‘Anecdotal Economics’.

In dit artikel zal ik een paar ideeën van Charles W. Kyd de revue laten passeren en aan de hand van voorbeelden de principes daarachter uitleggen.

Wat laat je zien?

Hiernaast ziet u een simpel omzet-overzicht van een bedrijfje (zie het tabblad Vb1 in het Voorbeeldbestand).
In de maandrapportage kun je zo’n overzicht opnemen, maar je kunt er ook voor kiezen om een grafiek te tonen.

Directeur tevreden, iedereen tevreden?
Nee dus, de marketingmanager vindt dat zo niet goed zichtbaar is, dat de marketing-activiteiten hun vruchten afwerpen en wil een andere grafiek.

Dan blijkt dat de productie-manager weer andere wensen heeft (een collega heeft in de maand maart zijn werkzaamheden overgenomen) en vindt dat het beter is om de groei/krimp van de omzet in de loop van de tijd te laten zien.

Waar cijfer-overzichten veelal de interpretatie van de data aan de lezer overlaten, mag het duidelijk zijn dat grafische presentaties het gevaar van misleiding met zich mee brengen.

Onvergelijkbare gegevens vergelijken

Stel we hebben een maandoverzicht waarin 2 soorten bedragen voorkomen, die qua grootte ver bij elkaar uit de buurt liggen (zie het tabblad Vb2 in het Voorbeeldbestand).

Wanneer we deze in een standaard lijn-grafiek weergeven, dan zijn er weinig details per maand uit de grafiek af te leiden.

Eén van de meest gehanteerde oplossingen is om de twee reeksen aan verschillende assen toe te wijzen.
NB het kleurgebruik moet de lezer helpen om te zien welke reeks bij welke as hoort.

Als vooral het verloop van de tijd van belang is en niet de exacte hoogte van de bedragen, dan is een andere oplossing om de reeksen te indexeren.
Dan is er maar één verticale as nodig; dit voorkomt misverstanden.
Het betekent wel dat er aan de basisgegevens kolommen moeten worden toegevoegd met een berekening zoals =[@Bedr1]/$C$6

Verloop AEX

Eén van de artikelen op ExcelUser.com is geschreven naar aanleiding van het dalen van de koersen in Amerika (What Inflation?). Deze daling liep synchroon met de correctie van de bitcoin-koersen. Maar was/is hier sprake van een correctie of begint de inflatie weer toe te nemen? Of nog erger: zitten we weer aan het begin van een recessie?

En hoe zit dit in Nederland? Geeft de AEX ook aanleiding tot dit soort bespiegelingen?
De bedoeling van dit artikel is niet om hier nu een sluitend antwoord op te geven; wel zal ik aan de hand van enkele voorbeelden laten zien hoe grafieken het proces om te komen tot beantwoording kunnen ondersteunen.

In het tabblad AEX van het Voorbeeldbestand staat een overzicht van de AEX-resultaten vanaf januari 2000 (alleen koersen per werkdag zijn beschikbaar). We zullen alleen de kolom Datum en Close (koerswaarde op het moment van sluiten van de beurs) gebruiken.

De gegevens zijn opgeslagen in de vorm van een Excel-tabel met de naam tblAEX. Een van de grote voordelen van deze vorm is, dat wanneer er nieuwe cijfers beschikbaar zijn en deze onderaan toegevoegd worden, alle formules en grafieken automatisch aangepast worden. Een update van het analyse-systeem is dus een ‘fluitje van een cent’.

Om makkelijk te kunnen inzoomen op gedeeltes van het verloop van de AEX is deze grafiek dynamisch gemaakt. Dus wat er getoond wordt is afhankelijk van de inhoud van bepaalde cellen, in dit geval F3 en F4 (zie ook het artikel dynamische-grafieken).

In het tabblad AEX_Ovz van het Voorbeeldbestand staan daartoe 2 hulp-tabellen.
In cel C3 (met de naam MinDtm) wordt het minimum van de kolom Datum uit de tabel tblAEX bepaald; zo ook in cel C4 het maximum. Onder andere deze 2 waardes worden gebruikt om de mogelijke invoer in de cellen F3 (met de naam Start) en F4 (met de naam Eind) te begrenzen (met behulp van Gegevens-validatie).
In cel G3 (met de naam StartRij) wordt dan bepaald in welke rij van de AEX-tabel de datum uit F3 staat: =VERGELIJKEN(Start;tblAEX[Datum])

LET OP de derde parameter in de functie VERGELIJKEN is weggelaten; dat betekent dat de functie de grootste datum zoekt die kleiner of gelijk is aan Start. De kolom Datum in de tabel tblAEX moet dan wel oplopend gesorteerd zijn!

Zo wordt ook de rij van de laatste gewenste datum opgezocht in cel G4 (met de naam EindRij).

Namen definieren

In het voorgaande heb ik al regelmatig Namen gebruikt en dan vooral met het doel formules leesbaarder te maken. Ook hebben alle Excel-tabellen een naam gekregen, waardoor in formules direct duidelijk is naar welke tabel verwezen wordt. Het gebruik van tabellen heeft daarnaast als voordeel dat formules en grafieken verwijzen naar kolomnamen i.p.v. naar cel-bereiken (dus =tblVb1[Omzet] in plaats van =C3:C8)

Maar om dynamische grafieken te kunnen creëren hebben we ook iets ingewikkelder constructies als Naam nodig:

  1. kies in de menutab Formules in het blok Gedefinieerde namen de optie Namen beheren
  2. klik op de button Nieuw…
  3. geef een naam op; als eerste voorbeeld rngDtm
  4. de formule onder Verwijst naar wordt dan
    =VERSCHUIVING(tblAEX[[#Kopteksten];[Datum]];StartRij;0;EindRij-StartRij+1)
  5. klik Sluiten

NB de functie VERSCHUIVING geeft als resultaat de reeks cellen, die ontstaat als we vanaf de kop van de kolom Datum in de tabel tblAEX het aantal StartRij naar beneden gaan en 0 kolommen naar rechts/links, waarbij de lengte van de reeks bepaald wordt door de formule EindRij-StartRij+1.

De formule voor rngClose is dan gelijk aan =VERSCHUIVING(tblAEX[[#Kopteksten];[Close]];StartRij;0;EindRij-StartRij+1)

LET OP Deze rng-namen kunnen nu via Gegevens selecteren aan een grafiek worden gekoppeld; denk er wel aan om niet =rngDtm in te vullen, maar =AEX!rngDtm, dus voor alle namen een naam van een tabblad, aangevuld met een !-teken.

Vul je in F3 de waarde 1-1-2007 in en in cel F4 de waarde 31-12-2013 dan ontstaat automatisch de volgende grafiek:

AEX in perspectief

Eén van de tips van ExcelUser.com is om een grafiek van een (historisch) perspectief te voorzien. In dit geval kan het interessant zijn om te zien wat het verband is tussen het koersverloop en recessies.

Daartoe zijn in het tabblad Recessie van het Voorbeeldbestand de recessies vanaf 2000 vastgelegd met een begin en een einddatum. Dit in de vorm van een Excel-tabel met als naam tblRecessie.

De tabel tblAEX in het tabblad AEX is uitgebreid met een kolom F waarin de formule
=ALS([@Datum]<=INDEX(tblRecessie[Eind]; VERGELIJKEN([@Datum];tblRecessie[Start]));
1;NB())
staat.

Korte toelichting: zoek met de functie VERGELIJKEN de Datum uit dezelfde regel (vandaar de @) op in de Start-kolom van tblRecessie ; als dit niets oplevert dan is het resultaat van de totale formule #N/B.
Dan wordt met behulp van de functie INDEX gekeken of deze datum kleiner of gelijk is aan de overeenkomende regel in de Eind-kolom van tblRecessie.
Als dat zo is, dan wordt het resultaat 1 en anders ook weer #N/B.
Het resultaat #N/B wordt in een grafiek niet weergegeven.

Deze recessie-gegevens nemen we in de grafiek op; niet rechtstreeks maar ook weer via een naam-formule: rngRecessie
=VERSCHUIVING(tblAEX[[#Kopteksten];[Recessie]];StartRij;0;EindRij-StartRij+1)

Deze range krijgt een eigen type grafiek, namelijk een Vlak en we zetten deze uit op de secundaire as. Zorg dat het maximum van deze as altijd 1 is en verwijder alle kenmerken van de as.

Op een vergelijkbare manier zijn ook de minimum- en maximum-koersen in de grafiek opgenomen.

Alarmbellen?

Als we inzoomen op het koersverloop van dit jaar blijft de vraag of er alarmbellen moeten gaan rinkelen; bijna 50 punten verschil tussen het minimum en het maximum, is dat een teken dat het fout gaat?

Die vraag is natuurlijk niet zo maar te beantwoorden, maar zoals Charles W. Kyd in één van zijn artikelen aangeeft: probeer een andere invalshoek.

Daarom zijn de AEX-gegevens uitgebreid met een kolom, die aangeeft hoeveel procent de koers op een bepaalde datum is gestegen of gedaald ten opzichte van het jaar daarvoor:

=[@Close]/INDEX([Close];VERGELIJKEN(ZELFDE.DAG([@Datum];-12);[Datum]))-1

Deel de slotkoers van een dag door de overeenkomende dag 12 maanden terug en trek daar 1 vanaf.

Ook nu is de derde parameter van de functie VERGELIJKEN weggelaten; dus soms wordt de slotkoers niet vergeleken met de slotkoers exact 12 maanden terug, maar de dichtstbijliggende datum er voor.

De grafiek hiervan is via de naam rngCloseMutJr weergegeven op het tabblad AEX_Ovz2 van het Voorbeeldbestand.

In de grafiek is te zien, dat fikse negatieve resultaten veelal samen vallen met recessies. Begin 2018 scoort nog steeds flink positief.
Om toch maar een voorspelling te doen: de conclusie lijkt gerechtvaardigd dat de economie positieve perspectieven laat zien.

 

VBA-routines versnellen

Excel, VBA (Visual Basic for Applications), ,
Voorbeeldbestand: VbaSnel.xlsmDownload

Wanneer u net begint met het ontwikkelen van VBA-routines om werkzaamheden te automatiseren, zult u versteld staan van de tijdwinst die dit kan opleveren.

Maar ….  als dan de hoeveelheid gegevens, waarmee u werkt, gaat groeien dan kan het zo maar zijn dan zo’n routine tientallen secondes bezig is en dat u denkt: kan dat niet sneller!

Het antwoord is (hoogst waarschijnlijk): JA, dat kan zeker sneller.

In dit artikel enkele tips voor efficiëntere VBA-routines.

Gebruik van Select

Wanneer u bepaalde handelingen in Excel wilt automatiseren, is de macro-recorder van VBA een uiterst handig hulpmiddel. U neemt de toetsaanslagen op en volgende keer kunt u met één druk op een knop diezelfde toetsaanslagen herhalen. Vaak wordt zo’n recorder-opname dan gebruikt als basis voor een uitgebreidere routine.

In dit voorbeeld geldt dat ook (zie Blad1 in het Voorbeeldbestand):

  • we hebben een tabel (met de naam Tabel1) met 2 kolommen: in de eerste staan maanden en in de tweede worden willekeurige bedragen met 2 decimalen gegenereerd, liggend tussen 1 en 2:
    =ASELECTTUSSEN(100;200)/100
  • het eerste bedrag (cel C3) heeft de naam Bedrag1 gekregen, terwijl het bereik van alle bedragen de naam Bedr heeft.
  •  in kolom F worden het aantal regels, het totaalbedrag en het gemiddelde bepaald. Het tweede gemiddelde is gelijk aan het  totaalbedrag gedeeld door het aantal; een simpel voorbeeld van een ingebouwde controle.
  • als voorbeeld heb ik een VBA-routine gemaakt (gebaseerd op een macro-opname), die ook dezelfde berekeningen uitvoert.
    Deze routine selecteert cel Bedrag1  en “loopt” zolang er geen lege cel is naar beneden; ondertussen wordt het aantal geturfd en een lopend totaal bepaald:
  • op het einde van de VBA-routine zorgen we dat de cursor weer in cel A1 komt en worden de resultaten via een pop-up zichtbaar gemaakt.
    Ook de verstreken tijd is in de pop-up opgenomen.
  • klik op de button Select in het Voorbeeldbestand om de VBA-routine uit te voeren.

NB1 door de rechte haken rond een naam weet VBA, dat het een naam in de Excel-sheet is, dus niet de naam van een VBA-variabele.

NB2 zo ziet een info-scherm op de MAC er uit; de PC-versie oogt anders.

NB3 mijn MAC heeft dus ruim 11 seconden nodig voor de 1.000 verplaatsingen en berekeningen! Op een PC duurt het (uiteraard afhankelijk van de soort machine) nog geen seconde.

NB4 wil je de gebruikte routine zien: klik Alt-F11 of ga via de menutab Ontwikkelaars naar Visual Basic.

Gebruik van Select-2

Het grootste gedeelte van de benodigde tijd van de vorige VBA-routine gaat zitten in het fysiek verplaatsen van de cursor (via Offset).

Met behulp van het VBA-commando Application.ScreenUpdating = False kunnen we er voor zorgen, dat het verversen van het scherm niet meer plaats vindt. Het resultaat is, dat de MAC binnen een halve seconde klaar is!

Klik op de button Select2 om de alternatieve VBA-routine uit te voeren.

NB vergeet niet op het einde van zo’n routine de scherm-verversing weer aan te zetten: Application.ScreenUpdating = True

Gebruik van Range

Veel Excel-ontwikkelaars vinden het gebruik van de Select-methode uit den boze. Bij een prima alternatief wordt het belangrijkste gedeelte van de routine:

De berekeningen worden uitgevoerd voor iedere cel in het bereik Bedr. De computer gaat nu in sneltrein-verhaal langs de inhoud van de cellen zonder dat er een verplaatsing van de cursor nodig is.

De MAC is nu binnen 1/100 van een seconde klaar! Test de routine door op de button Range te klikken.

Gebruik van een array

In het vorige voorbeeld hebben we gebruik gemaakt van een Excel-bereik (in dit geval met de naam Bedr).
Bij heel grote bestanden kan er tijdwinst geboekt worden door dit bereik eerst in een aparte array (rij, reeks, matrix) te plaatsen:

  • het bereik met de naam Bedr (de truc met de rechte haken werkt nu niet meer) wordt cel voor cel in een array aBedr gestopt
  • voor ieder element van de array wordt het lopende totaal bepaald (Ubound=UpperBound=bovengrens)

Sneller dan het geluid!? De routine heeft minder dan 1/10.000 seconde nodig.

Gebruik van Tabel

Een alternatief voor de vorige oplossing is:

  • de kolom Bedrag uit Tabel1 wordt in de array aBedr gestopt
  • de bovengrens van de array plaatsen we in de variabele N (in het vorige voorbeeld moet de bovengrens iedere keer opnieuw worden bepaald; niet efficiënt)

Gebruik van Tabel-2

In een variant van de vorige oplossing schrijven we de resultaten ook nog weg in de Excel-sheet (in cellen van kolom G met de namen Aantal, Totaal en Gem1_):

NB1 cel G5 heeft NIET de naam Gem1. Er bestaat al een cel met die naam, namelijk de cel in kolom GEM, rij 1. Dit wordt vaak opgelost door een underscore er voor of er achter te zetten.

NB2 doordat er cellen in de sheet worden aangepast gaat Excel alle formules doorrekenen; dus alle bedragen in Bedr veranderen NADAT de VBA-berekening is uitgevoerd.

Effect van groter bestand op de berekeningen

Door Tabel1 uit te breiden naar bijvoorbeeld 100.000 regels is het verschil in benodigde tijd beter te beoordelen. Trek daartoe de vulgreep van de tabel rechtsonder naar beneden.

 

DB-functies

Excel, , ,
Voorbeeldbestand: DB.xlsxDownload

Data-analyse: een belangrijk item voor menig bedrijf en daarom zijn diverse artikelen op deze site geschreven met dat onderwerp in het achterhoofd.
De gereedschapskist van een data-analist moet flink gevuld zijn om zijn of haar werk goed, effectief en efficiënt uit te kunnen voeren.

Naar aanleiding van het artikel SOMPRODUCT: meer dan SOM en PRODUCT kwam de opmerking langs om in dat kader ook aandacht te besteden aan de DB-functies, ofwel de database-functies van Excel.

Hieronder zal ik enkele mogelijke tools in een analyse-traject naast elkaar zetten: de draaitabel, SOMPRODUCT en de DB-functies. Op die manier wordt vanzelf duidelijk wanneer je welk gereedschap het best kunt inzetten.

Database

In dit artikel gebruiken we een omzet-overzicht, gesplitst naar Regio, Product en Datum (zie het tabblad VbData in het Voorbeeldbestand).
De database is opgeslagen als Excel-tabel met als naam tblOmzet; voor de voordelen zie de artikelen over tabellen deel 1 en deel 2.

Deze database bevat 1.000 records (regels) en een kopregel, waarin de namen van de velden (kolommen) staan.

Analyse dmv draaitabellen

Wat mij betreft is dit in verreweg de meeste gevallen het handigste hulpmiddel voor data-analyse.

Selecteer één van de cellen in de database, klik op Invoegen en dan Draaitabel en bevestig met OK.

Sleep Regio naar Rijlabels, Product naar Kolomlabels en de Omzet naar het Waardegebied.
De laatste stap nog 2 keer herhalen en Som veranderen in Aantal, respectievelijk Gemiddelde.
Nog wat opmaak regelen  en in een mum van tijd hebben we een goed inzicht in de verdeling van de omzet naar de diverse categorieën (zie het tabblad Draai in het Voorbeeldbestand).

Een andere draaitabel laat de verdeling over de maanden zien. Daartoe is de Datum in het vak Rijlabels gesleept. Even rechtsklikken op één van de datums in het overzicht dat ontstaat, Groeperen kiezen (zie Groeperen in een draaitabel), alleen de Jaren en de Maanden selecteren en OK.

Via opmaak van de draaitabel kan deze veelal in de gewenste vorm gebracht worden. Is dat niet het geval dan kan de informatie met de functie DRAAITABEL.OPHALEN nog anders weergegeven worden (zie het gelijknamige artikel).

Analyse met SOMPRODUCT

In het artikel SOMPRODUCT: meer dan SOM en PRODUCT heb ik al laten zien hoe de functie Somproduct gebruikt kan worden om gegevens uit een database op te halen.

Deze methode is ontzettend flexibel is: op iedere willekeurige plaats, in iedere willekeurige volgorde kan informatie verzameld worden uit de database.
Maar … de gebruikte formules zijn niet altijd op het eerste gezicht duidelijk, zie bijvoorbeeld cel C4 in het tabblad SomProd van het Voorbeeldbestand:

=SOMPRODUCT((tblOmzet[Regio]=$C$2)*(tblOmzet[Product]=$C$3)*tblOmzet[Omzet])

NB een groot nadeel van deze methode is, dat je wel al moet weten welke Regio’s en welke Producten in de database voorkomen. Een draaitabel laat automatisch alle voorkomende namen zien.

Analyse met DB-functies

Excel kent diverse database-functies; de naam daarvan beginnen allemaal met DB (in de Engelstalige versie alleen D).
De naam geeft vaak goed weer waar de functie voor bedoeld is: DBSOM, DBAANTAL, DBGEMIDDELDE, DBMAX, DBMIN etc.

Alle database-functies verwachten 3 parameters/argumenten: allereerst waar de database te vinden is (het betreffende cel-bereik), dan het veld (kolomnaam) waarvan gegevens moeten worden verzameld en als derde een bereik waarin criteria zijn aangegeven waaraan de gezochte records moeten voldoen.

Op het tabblad DB1 van het Voorbeeldbestand staat in cel F3 een formule, waarmee de totale omzet wordt bepaald uit Regio Noord voor het Product met de naam Vier:
=DBSOM(tblOmzet[#Alle];tblOmzet[[#Kopteksten];[Omzet]];Criteria)

De 1e parameter (tblOmzet[#Alle]) verwijst naar alle cellen in de omzet-tabel. Voegt u records toe dan zal deze verwijzing de toevoegingen automatisch meenemen.

LET OP tblOmzet is als parameter niet voldoende; de kopregel met veldnamen wordt dan niet meegenomen.

Achter de eerste punt-komma komt de 2e parameter (tblOmzet[[#Kopteksten];[Omzet]]); een rechtstreekse verwijzing dus naar het veld Omzet.

NB in plaats van een verwijzing kun je ook een letterlijke tekst intikken, in dit geval “Omzet” (denk aan de aanhalingstekens). Maar let op: wanneer de veldnaam in de kopregel van de database wordt aangepast, dan werkt deze formule niet meer!
Ook is het toestaan om als 2e parameter een volgnummer van de betreffende kolom mee te geven (in dit geval zou dit 4 zijn). Maar ook hier opletten: komt er een kolom in de database bij, dan werkt de formule niet meer naar behoren.

Achteraan staat de 3e parameter (Criteria). Dit is een zelf-gedefinieerde bereiknaam,  een verwijzing naar de cellen B3:C4.

In het tabblad DB1 staan ook 2 gegevenstabellen, die gebaseerd op DB-functies een soort draaitabel nabootsen; informatie over gegevenstabellen vindt u in het betreffende artikel.

In het tabblad DB2 van het Voorbeeldbestand heb ik een methode uitgewerkt waarmee het ook mogelijk is om de totalen van een bepaalde maand te selecteren. Zoals u ziet kun je in de criteria ook twee keer hetzelfde veld opgeven.

De voordelen van de DB-methode liggen er vooral in, dat de criteria voor de selectie apart  en duidelijk herkenbaar vastliggen.

De selectiecriteria hoeven niet beperkt te blijven tot 1 regel.
In het tabblad DB3 van het Voorbeeldbestand staat een voorbeeld waarbij de criteria uit 2 regels bestaan (waarbij het bereik de naam Crit2 heeft gekregen). In dit geval worden alle records van de Regio Noord meegenomen, waarbij de Productnaam Een OF Twee is.

Bij het opgeven van criteria moet u het volgende altijd goed in het achterhoofd houden:

  • aan de voorwaarden in dezelfde regel  moet tegelijkertijd voldaan worden (in het voorbeeld Regio=Noord EN Product=Een)
  • voorwaarden in verschillende regels selecteren díe records, die aan de ene regel OF aan de andere OF aan allebei voldoen

LET OP1 in de 2e regel van het voorbeeld mag u niet Noord weglaten, want dan zal Excel alle records selecteren, waarbij (Regio gelijk is aan Noord EN Product gelijk aan Een) OF (Product gelijk is aan Twee).

LET OP2 als de criteria meer dan 1 regel beslaan vergeet dan niet alle regels te vullen; eventueel met dezelfde voorwaarden.

NB een leeg veld binnen de criteria betekent dat er geen voorwaarde aan dat veld wordt opgelegd (in die regel).

In dit voorbeeld vooral ziet u de flexibiliteit van het gebruik van de DB-functies.
Probeer dit maar eens snel in een draaitabel klaar te krijgen! Zeker als je later bedenkt dat de grens van de Omzet beter bij 1250 kan liggen.